zondag 13 februari 2011

de grote afwezige


In 1869 publiceerde de Franse schrijver Alphonse Daudet zijn roman l'Arlésienne. In 1872 bewerkte hij het verhaal tot een theaterstuk met muziek en koor. Georges Bizet schreef de muziek voor de eerste uitvoering.

Een jong meisje uit Arles wordt bemind door de jonge boer Fréderi. Vlak voor hun huwelijksdag ontdekt Fréderi de ontrouw van zijn geliefde. Fréderi wordt gek van verdriet. Zijn familie stelt alles in het werk om hem te redden maar uiteindelijk pleegt Fréderi zelfmoord door van een balkon af te springen.

Opmerkelijk is dat de titelpersoon geen rol is in het stuk. Vandaar dat de Fransen het woord Arlesienne gebruiken voor een persoon die schittert door afwezigheid.

Geniet er van

">

donderdag 20 januari 2011

De schreeuw

Afgelopen zondag hoorde ik Kurt Masur, in een documentaire over hem, vertellen dat hij lang geleden een frontale aanrijding had gehad waarbij zijn toenmalige vrouw overleed. Een ervaring die, zoals hij zei, nog steeds iedere minuut van de dag in zijn geest aanwezig is. Hij vertelde dit aan muziekstudenten tijdens en masterclass directie. Het ging daarbij om de beleving van Samuel Barber's adagio voor strijkers in het bijzonder het fermate.

Masur vertelde dat hij, toen hij meteen na het ongeluk zag dat zijn vrouw het niet had overleefd, niks anders kon doen dan uit het diepste van zijn hard schreeuwen. Ellende, verdriet, onmacht en daarna een levenlang berusting. Zijn dochter, die toen vijf jaar was, vertelde Masur, kon zich van het ongeluk vooral die lange schreeuw van haar vader herinneren.

Masur dirigeerde tijdens de masterclass uiteindelijk zelf het fermate. Na het fermate kwam er een rust over Masur die hij weergaloos op het orkest overbracht.

Zonder leven geen muziek.

Geniet er van.

">

zondag 14 november 2010

de begrafenis van een oom

Bij de begrafenis van een oom werd in de kerk het Pie Jesu uit het Requiem van Fauré gezongen. Een enkele sopraan, zo in de kerk dat haar zang alle galm van de kerk meekreeg. Mooi.

Het Requiem van Fauré is optimistisch in die zin dat hij de dood niet als het einde of als iets om te vrezen ziet maar als een overstap naar een groter geluk. Fauré was buitengewoon precies met de teksten die hij wilde gebruiken. Het Requiem is hoopvol en troostrijk. Het Pie Jesu is een centraal punt in het werk.

Zijn vrouw en kinderen hadden een goede muziekkeus gemaakt. Het deed mijn oom recht.

zondag 24 oktober 2010

De bronzen plak voor Bach


In Vrij Nederland vond ik een artikeltje van Martin Kaaij met als titel Beter dan Bach.

Oh ja?

In 1722 was de cantor van de Thomaskirche in leipzig overleden en er werd een procedure opgestart om een nieuwe cantor te vinden. Geheel eerlijk verliep de procedure niet omdat de kandidaten een stuk muziek moesten componeren maar de ene kandidaat een zondagsdienst kreeg toegewezen, een andere serieuze kandidaat een tweede kans kreeg en weer twee anderen moesten samen een dienst delen.
Onder de serieuze kandidaten bevond zich Johann Sebastian Bach. Helaas meende de sollicitatiecomissie dat twee andere componisten meer geschikt waren voor de baan. Telemann en Graupner. Telemann gebruikte de procedure om een conflict met zijn toenmalige werkgevers in Hamburg te beslechten.
Graupner wilde wel maar werd door de landgraaf van Darmstadt aan zijn contract gehouden. In zijn afwijzingsbrief beveelt Graupner spontaan Bach aan als zeer goede kanidaat. Dit was in die tijd zeer ongebruikelijk en geeft aan dat Graupner zeer bescheiden en integer was. Uiteindelijk kreeg de derde keus, Bach, op 5 mei 1723 de aanzienlijke functie van cantor in Leipzig. Graupner bleef de resterende 38 jaar van zijn leven aan het hof van Darmstadt.

Graupner was een productief componist maar zoals gezegd, ook zeer bescheiden. Hij had opdracht gegeven om al zijn werk na zijn dood te vernietigen. Er ontstonden echter problemen tussen zijn familie en de landgraaf, zijn werkgever, waardoor toch werk is bewaard gebleven in de plaatselijke universiteitsbibliotheek.
Misschien is zijn bescheidenheid ook de reden dat er geen afbeelding van Graupner is.

Zijn muziekhandschrift was buitengewoon mooi, volgens een bewonderaar leken het wel kopergravures.

Het is dit jaar 250 jaar geleden dat Christoph Graupner overleed.

Geniet er van.

vrijdag 15 oktober 2010

Itzhak, Yehudi en Bazzini

Het toeval wil dat ik een tijdje geleden werk tegenkwam van Antonio Bazzini en het toeval wilde ook dat ik een paar dagen geleden doorschakelde naar radio 4 toen daar datzelfde werk werd "gedraaid".
Bazzini (1818-1897) had bewonderaars onder de grote componisten van die tijd. Paganini zette hem aan om een muziekcarriëre te starten, Schumann en Mendelsohn waren erg onder de indruk van zijn talenten. In 1864 beëindigde hij zijn loopbaan als concertviolist tijdens een tour in Nederland. In 1873 werd hij benoemd tot docent compositieleer aan het conservatorium in Milaan. Hij gaf les aan onder anderen Pucini. Hij heeft veel geschreven van opera's, cantates en kamermuziek.
Bijgevoegd fragment is een redelijk bekend werk van Bazzini, La ronde des Lutins, de rondedans van de elfen.

Op het internet is een in mijn ogen zinloze discussie te lezen over wie de beste vertolking geeft, Menuhin of Perlman. Ik laat beide meesters maar aan het woord. Aan ons het oordeel.

Geniet er van!



zondag 10 oktober 2010


Tomaso Albinoni werd in 1671 geboren in Venetië als zoon van een papierhandelaar. Alhoewel hij al snel zangtalent toonde maar vooral ook met de viool goed overweg kon lag een muzikantentoekomst niet voor hem weggelegd omdat hij geen lid was van het muzikantengilde en het daarom voor hem verboden was om uitvoeringen te geven in Venetië. Albinoni stortte zich op het componeren. In 1709 overleed zijn vader. Deze had in zijn testament opgenomen dat Tomaso niet de plicht had om als oudste zoon "de zaak" over te nemen. Hierdoor kon Albinoni zonder lzorgen zich storten op de muziek.

Albinoni schreef als een van de eersten concerten voor hobo, een toen net geïntroduceerd instrument. Tot dan waren de concerto's vooral een zaak van strijkinstrumenten. Alhoewel Händel en Telemann ook al concerten voor hobo schreven werden de concerten van Albinoni als eerste uitgegeven.

Veel werk van Albinoni is in de loop der jaren verloren gegaan. Veel werk lag in de staatsbibliotheek in Dresden. Tijdens de bombardementen in 1945 is Dresden en ook zijn bibliotheek vrijwel van de kaart geveegd.

In 1945 vertrok de Milanese musicoloog Remo Giazotto naar het door bombardementen verwoestte Dresden om zijn biografie van Albinoni af te maken. Tussen de ruïnes vond hij een stuk van een manuscript. Alleen de baslijn en zes notenbalken melodie waren herkenbaar. Waarschijnlijk betrof het een langzaam deel van een trio sonate. Op basis van dit stukje muziek reconstrueerde Giazotto het, oh zo bekende, adagio. Wordt er over Albinomi geschreven of gesproken dan komt binnen de kortste tijd het adagio ter sprake maar Albinoni zou zich er waarschijnlijk zelf maar moeilijk in herkent hebben.

Geniet van het fragment.

vrijdag 1 oktober 2010

Finland!

In 1809 bevochten Zweden en Rusland elkaar over Finland. Na honderden jaren bij het Zweedse koninkrijk te hebben gehoord werd Finland veroverd door Rusland. 1863 kreeg Finland weer meer vrijheden maar deze werden in 1898 weer ingetrokken waarna 20 jaar werd geprobeerd om Finland meer "Russisch" te maken. Voor de Finnen zijn dit "de jaren van onderdrukking". In 1918 werd Finland, na de oktoberrevolutie in Rusland, onafhankelijk. Nog was het leed niet geleden. Finland belandde meteen in een burgeroorlog tussen communisten en conservatieven. In 1919 raakte Finland vervolgens weer slaags met Rusland om het gebied Karelië. In 1920 sloten Finland en Rusland dan toch vrede. In 1939 viel de Sovjet-Unie Finland weer binnen. Ondanks de krachtsverschillen kon Finland onafhankelijk blijven maar moest flinke delen van het land afstaan. Later viel Finland Rusland binnen (tegelijk met de Duitsers) om de gebieden terug te veroveren. In 1944 vocht Finland met de Duitsers om ze uit het noorden van het land te verjagen.

Jean Sibelius heeft in zijn muziek het onafhankelijke hart van Finland weten te leggen. Met name zijn symphonisch gedicht Finlandia, Kuolema (met de Valse Triste) en Karelia hebben bijna een heilige status in Finland.

Geniet er van.



vrijdag 24 september 2010

Praagse lente


De afgelopen week zond de Vara op radio 4 een portret van Antonin Dvorak uit.
Als het aan zijn vader had gelegen was Antonin slager geworden. Gelukkig voor ons koos Antonin een andere weg en werd een grote jongen onder de componisten. Dvorak heeft altijd zijn hart verpand aan Bohemen wat te horen was in zijn composities. Mede dankzij Brahms kreeg Dvorak buiten Oostenrijk-Hongarije snel een enorme reputatie. Hij werd aangezocht als leider van het conservatory of art in New York waar hij een paar jaar verbleef. Dvorak was bezeten van locomotieven en was een "locomotief-spotter" avant la lettre. Hij schreef alle nummers op van locomotieven die het station van Praag binnen rolden. In New York kon hij zijn hart ophalen in de haven met al zijn stoomschepen die aanlegden. Het verlangen naar Bohemen bleef sterk en in 1894 keert hij terug naar "zijn" land.

In de Slavische dansen brengt Dvorak een sterk Boheems gevoel naar voren. De Vara liet de 8e Slavische dans horen. Ik heb gekozen voor de wat minder bekende en populaire nummer 2 (piano, quatre mains).


Geniet er van!

zondag 19 september 2010

de platenkast van....


Ik had tijdens mijn studententijd in Amsterdam een vriend die anders dan alle andere vrienden een platenkast vol klassieke muziek had. Ik meen me te herinneren dat zijn vader bij viooldocent was en dat het klassieke virus van vader op zoon was gesprongen. Hij deed alles wat God verboden had en een beetje meer om dan op zijn kamer de kater te verdringen met Lully, von Weber of Mozart. Op een dag, toen ik weer eens platen kwam lenen gaf hij me een box met divertimento van Mozart. Geen zware kost maar juist heerlijk toegankelijk.

Divertimenti werden ook wel serenades of nachtmusik genoemd. Mozart schreef nummer 136 op zijn 16e jaar. Het is het eerste werk van de Salzburgreeks. Opvallend aan deze reeks was onder andere dat het werk is opgezet alleen met snaarinstrumenten, iets wat toen niet gewoon was. Om binnen de klassieke conventies te blijven, was 136 ook om te zetten voor een strijkkwartet. Dit is te verklaren uit de aanstelling die Mozart toen al, 1771, had als hofkapelmeester bij de aartsbisschop van Salzburg.

Een paar jaar geleden heb ik Salzburg bezocht. Uiteraard stond alles in het teken van Mozart. Ik meen me te herinneren dat het huis waar De Grote Meester had gewoond een ingang had aan een straat die nou vol winkels staat. Echter zonder verlichte reclames of borden. Salzburg is de enige stad in de wereld waar Mac Donald een klassiek uithangbord heeft. Ingesteld op de grote gouden M moesten we toch nog zoeken.

In Peter's platenkast heb ik veel ontdekkingen gedaan. Dertig jaar na dato, dank.

Geniet er van.

maandag 13 september 2010

Модест Петрович Мусоргский


In 1873 overleed de schilder en architect Victor Hartmann op 39 jarige leeftijd. Een jaar later werd er door zijn vrienden en bewonderaars een herdenkingstentoonstelling georganiseerd waar onder meer portretten, landschappen en kostuumontwerpen waren te bewonderen. Alles bij elkaar rond 400 werken. Modest Mussorgski, een van de vrienden van Hartmann, koos er tien werken als basis voor de cyclus Beelden uit een schilderijententoonstelling. Drie werken die Mussorgski gebruikte voor zijn compositie waren niet opgenomen in de expositie. Hij moet ze bij Hartmann thuis hebben gezien.

Mussorgski vormde met vier andere componisten waaronder Rimsky-Korsakov een groep die zich ten doel had gesteld meer "Russische" muziek te schrijven. De samenwerking was zeer goed. Mussorgski en Rimsky-Korsakov deelden zelfs gedurende twee jaar een woning. Uiteindelijk bleek Mussorgsky voor zijn vrienden een lastig parket. Hij raakte aan lager wal, pakte de fles wodka weer op en verloor zijn werk. De zoon van een grootgrondbezitter, oud-officier in het leger van de Tsaar en begenadigd musicus leed honger

In 1881 overlijdt Mussorgski door zich in een kliniek met een fles wodka bewusteloos te drinken. Zijn vrienden hebben hem dan al lang de rug toe gekeerd.

Je kan Rusland horen in "de hut van de heks Baba Yaga, gebouwd op kippepoten" en natuurlijk in de "promenade" en "De grote poort van Kiëv". (fragment)

Oorspronkelijk geschreven voor piano, heeft Maurice Ravel een bewerking voor orkest geschreven.

Muziek van Mussorgski, bewerking van Ravel en Gergiev op "de bok".
Geniet er van.