Jupiter

Volgens Woody Allen is de laatste, 41e, symphonie van Mozart het bewijs dat God bestaat. Tot 1788 was er niet eerder zo'n inventief muziekstuk geschreven en de 41e symphonie is tot aan vandaag van grote invloed op veel componisten. Het door elkaar gebruiken en combineren van thema's zie je terug in alle muziekstijlen waaronder jazz, rock, blues en country.

Woody Allen heeft het in het bijzonder over het molto allegro en dan met name over de coda (staartstuk in het Italiaans en wordt in herhaling gespeeld) aan het eind ervan. Mozart neemt de vijf melodieën die in de finale zijn opgezet en maakt er één geheel van door ze simultaan te laten spelen in verschillende variaties en volgorden. Een goed luisteraar kan nog drie melodieën volgen maar bij vijf raak je de weg door de enorme hoeveelheid noten kwijt en resteert een helder en veelzijdig stuk muziek waar je steeds andere kanten van kan horen. Alleen God kan de volledige impact van deze combinatie bevatten. Mozart had iets bovenmenselijks gepresteerd. Vandaar de naam van de symphonie: de Jupiter.

De Jupiter is, samen met twee andere symphoniëen in zes weken tijd geschreven. Mozart werd tot kort daarvoor in heel Europa bewondert maar hij was bijna aan het eind van zijn latijn. Hij had grote schulden, zijn publiek raakte geinteresseerd in andere componisten, Oostenrijk was in oorlog met Turkije en zijn pas geboren dochter was net overleden.
Mozart was echter vastbesloten nog iets revolutionairs te doen. Dat komt tot uitdrukking in het slot van de symphonie.

Het is niet duidelijk of de Jupiter nog is opgevoerd tijdens Mozart's leven. Er zou sprake zijn van een concert maar dat is mogelijk niet doorgegaan wegens gebrek aan belangstelling!


">

rostropovich!!

De rus Mstislav Rostropovich, een van de grootste cellisten van na de tweede wereldoorlog vocht, net zoals zijn vriend Aleksandr Solsjenitsyn, voor vrijheid van kunstuiting, meningsuiting en democratische waarden met als gevolg dat hij in ongenade viel en werd uitgesloten door verschillende Russische muziekensembles. In 1971 kreeg de cellist een uitreisverbod uit Rusland. Drie jaar later ging hij samen met zijn vrouw in vrijwillige ballingschap naar de Verenigde Staten. In 1978 werd hem het Russisch staatsburgerschap ontnomen. Overmoeibaar reisde Rostropovich de wereld over om te kunnen spelen op zijn stradivarius uit 1711.

Toen in 1989 de Berlijnse muur viel pakte Rostropovich zijn cello en vloog naar Berlijn om onder aan de resterende muur, het symbool van onderdrukking en tyrannie een spontaan concert te geven.

In 1991 werd er in Rusland een poging tot staatsgreep gedaan om de oude machtsposities weer te herstellen. Rostropovich spoedde zich naar Moskou om zich aan te sluiten bij de verdedigers van de prille democratie (met Boris Jeltsin). Er is een foto van hem met in zijn handen geen cello maar een kalashnikov waarmee hij zittend in een gang van het parlementsgebouw de wacht houdt. Het is me helaas niet gelukt deze foto op het internet te vinden.

Als persoon werd Rostropovich een symbool voor vrijheid en het ultieme vrijheidsgevoel vind je in de passie waarmee hij de cello bespeelt.

In het onderstaande fragment uit 1991 speelt hij de prelude uit de eerste suite voor cello van Bach in de kerk van Vezelay in Frankrijk. Het lijkt wel alsof zijn spel meer diepgang krijgt als je het verhaal van Rostropovich kent.

In 2007 overleed Rostropovich en werd hij begraven op de begraafplaats waar ook Shostakovich en prokoviev liggen.

">

Dans van de ridders

Sergei Prokoviev keerde in 1935 na zeventien jaar terug naar de Sovjet-Unie. Dat jaar schreef hij in opdracht van het Kirov ballet in St Petersburg (toen nog Leningrad) het ballet Romeo en Julia. De originele versie had een happy end maar is nooit in die vorm opgevoerd mede door de schrik en angst in de Russische muziek- en theaterwereld na twee artikelen in de krant Pravda waarin Shostakovich en andere "gedegenereerde modernisten" zwaar werden bekritiseerd. Uiteindelijk kreeg Romeo en Julia zijn volledige premiere in Brno in Tjechië. Tegenwoordig wordt het gerekend tot de belangrijkste balletten van de 20e eeuw.

Sommige van de melodieën in het ballet blijven onweerstaanbaar nagalmen. Dat is ook het geval bij de dans van de ridders.

Romeo Montague hoort van een meisje, Rosalinde en weet dat ze op een bal zal zijn. Het bal wordt gegeven door de familie Capulet. De families Montague en Capulet leven al jaren op voet van oorlog maar Romeo besluit toch te gaan en ziet daar voor het eerst Julia (Capulet).
Tijdens de Dans van de Ridders verschijnt Romeo op het bal. Om niet herkend te worden draagt hij een masker. Hij ziet Rosalinde maar dan gaat de grote deur open en komt Julia op. Het lijkt een groots feest maar de muziek kondigt groot onheil aan.

De dans van de Ridders spreekt velen tot de verbeelding en het wordt vaak gebruikt in reclame's en tv programma's. Ook bij voetbalclub Sunderland Rovers waar vlak voordat de spelers het veld opkomen De Dans van de Ridders de stemming er in moet brengen en de tegenstanders een ongemakkelijk gevoel moet geven. FC Porto speelt het stuk in hun stadion bij thuiswedstrijden in een Europese competitie.

Veel mensen kennen het ook als het muziekthema van de Britse tv serie The Apprentice.

1001 nachten

Sultan Schariar is er van overtuigd dat vrouwen slecht zijn. Hij besluit daarom dat alle vrouwen met wie hij in het huwelijk treedt na de huwelijksnacht zullen worden vermoord. Maar Sheherazade weet van het lot dat haar boven het hoofd hangt en vertelt tijdens de huwelijksnacht een verhaal aan de sultan. Brandend van nieuwsgierigheid naar een volgend verhaal stelt de sultan de executie telkens een dag uit. 1001 Nachten vertelt Sheherazade verhalen. Uiteindelijk verwerpt de sultan de bloedige eed die hij heeft gedaan volledig. Sheherazade bewijst de kracht van een verhaal.

Rimsky Korsakov schrijft in 1888 een symphonische suite over de verhalen van 1001 nachten: Sheherazade.

De Sultan herken je in het thema dat door de fagot wordt gespeeld. In het fragment hoor je de sultan in het begin en helemaal aan het einde in tweespraak met sheherazade. Sheherazade heeft het hoofdmotief met solo van viool/hobo begeleidt door harp. Haar thema is vol passie en gevoel.



Mijn vader had een plaat met de muziek van Sheherazade. Ik heb de muziek vaak beluisterd. Mijn herkenning van Sheherazade gaat dus zo'n vijfendertig jaar terug.
Rimsky Korsakov heeft later bij de benoeming van de delen alle aanwijzingen naar concrete verhalen uit de 1001 Nachten proberen te vermijden. Hij wilde voonamelijk sfeer overbrengen. Misschien is dat laatste wel de reden waarom ik al die jaren geboeid ben door de verhalen van Sheherazade.

">