de begrafenis van een oom

Bij de begrafenis van een oom werd in de kerk het Pie Jesu uit het Requiem van Fauré gezongen. Een enkele sopraan, zo in de kerk dat haar zang alle galm van de kerk meekreeg. Mooi.

Het Requiem van Fauré is optimistisch in die zin dat hij de dood niet als het einde of als iets om te vrezen ziet maar als een overstap naar een groter geluk. Fauré was buitengewoon precies met de teksten die hij wilde gebruiken. Het Requiem is hoopvol en troostrijk. Het Pie Jesu is een centraal punt in het werk.

Zijn vrouw en kinderen hadden een goede muziekkeus gemaakt. Het deed mijn oom recht.

De bronzen plak voor Bach

In Vrij Nederland vond ik een artikeltje van Martin Kaaij met als titel Beter dan Bach.

Oh ja?

In 1722 was de cantor van de Thomaskirche in leipzig overleden en er werd een procedure opgestart om een nieuwe cantor te vinden. Geheel eerlijk verliep de procedure niet omdat de kandidaten een stuk muziek moesten componeren maar de ene kandidaat een zondagsdienst kreeg toegewezen, een andere serieuze kandidaat een tweede kans kreeg en weer twee anderen moesten samen een dienst delen.
Onder de serieuze kandidaten bevond zich Johann Sebastian Bach. Helaas meende de sollicitatiecomissie dat twee andere componisten meer geschikt waren voor de baan. Telemann en Graupner. Telemann gebruikte de procedure om een conflict met zijn toenmalige werkgevers in Hamburg te beslechten.
Graupner wilde wel maar werd door de landgraaf van Darmstadt aan zijn contract gehouden. In zijn afwijzingsbrief beveelt Graupner spontaan Bach aan als zeer goede kanidaat. Dit was in die tijd zeer ongebruikelijk en geeft aan dat Graupner zeer bescheiden en integer was. Uiteindelijk kreeg de derde keus, Bach, op 5 mei 1723 de aanzienlijke functie van cantor in Leipzig. Graupner bleef de resterende 38 jaar van zijn leven aan het hof van Darmstadt.

Graupner was een productief componist maar zoals gezegd, ook zeer bescheiden. Hij had opdracht gegeven om al zijn werk na zijn dood te vernietigen. Er ontstonden echter problemen tussen zijn familie en de landgraaf, zijn werkgever, waardoor toch werk is bewaard gebleven in de plaatselijke universiteitsbibliotheek.
Misschien is zijn bescheidenheid ook de reden dat er geen afbeelding van Graupner is.

Zijn muziekhandschrift was buitengewoon mooi, volgens een bewonderaar leken het wel kopergravures.

Het is dit jaar 250 jaar geleden dat Christoph Graupner overleed.

Geniet er van.

Itzhak, Yehudi en Bazzini

Het toeval wil dat ik een tijdje geleden werk tegenkwam van Antonio Bazzini en het toeval wilde ook dat ik een paar dagen geleden doorschakelde naar radio 4 toen daar datzelfde werk werd "gedraaid".
Bazzini (1818-1897) had bewonderaars onder de grote componisten van die tijd. Paganini zette hem aan om een muziekcarriëre te starten, Schumann en Mendelsohn waren erg onder de indruk van zijn talenten. In 1864 beëindigde hij zijn loopbaan als concertviolist tijdens een tour in Nederland. In 1873 werd hij benoemd tot docent compositieleer aan het conservatorium in Milaan. Hij gaf les aan onder anderen Pucini. Hij heeft veel geschreven van opera's, cantates en kamermuziek.
Bijgevoegd fragment is een redelijk bekend werk van Bazzini, La ronde des Lutins, de rondedans van de elfen.

Op het internet is een in mijn ogen zinloze discussie te lezen over wie de beste vertolking geeft, Menuhin of Perlman. Ik laat beide meesters maar aan het woord. Aan ons het oordeel.

Geniet er van!

Tomaso Albinoni werd in 1671 geboren in Venetië als zoon van een papierhandelaar. Alhoewel hij al snel zangtalent toonde maar vooral ook met de viool goed overweg kon lag een muzikantentoekomst niet voor hem weggelegd omdat hij geen lid was van het muzikantengilde en het daarom voor hem verboden was om uitvoeringen te geven in Venetië. Albinoni stortte zich op het componeren. In 1709 overleed zijn vader. Deze had in zijn testament opgenomen dat Tomaso niet de plicht had om als oudste zoon "de zaak" over te nemen. Hierdoor kon Albinoni zonder lzorgen zich storten op de muziek.

Albinoni schreef als een van de eersten concerten voor hobo, een toen net geïntroduceerd instrument. Tot dan waren de concerto's vooral een zaak van strijkinstrumenten. Alhoewel Händel en Telemann ook al concerten voor hobo schreven werden de concerten van Albinoni als eerste uitgegeven.

Veel werk van Albinoni is in de loop der jaren verloren gegaan. Veel werk lag in de staatsbibliotheek in Dresden. Tijdens de bombardementen in 1945 is Dresden en ook zijn bibliotheek vrijwel van de kaart geveegd.

In 1945 vertrok de Milanese musicoloog Remo Giazotto naar het door bombardementen verwoestte Dresden om zijn biografie van Albinoni af te maken. Tussen de ruïnes vond hij een stuk van een manuscript. Alleen de baslijn en zes notenbalken melodie waren herkenbaar. Waarschijnlijk betrof het een langzaam deel van een trio sonate. Op basis van dit stukje muziek reconstrueerde Giazotto het, oh zo bekende, adagio. Wordt er over Albinomi geschreven of gesproken dan komt binnen de kortste tijd het adagio ter sprake maar Albinoni zou zich er waarschijnlijk zelf maar moeilijk in herkent hebben.

Geniet van het fragment.

Finland!

In 1809 bevochten Zweden en Rusland elkaar over Finland. Na honderden jaren bij het Zweedse koninkrijk te hebben gehoord werd Finland veroverd door Rusland. 1863 kreeg Finland weer meer vrijheden maar deze werden in 1898 weer ingetrokken waarna 20 jaar werd geprobeerd om Finland meer "Russisch" te maken. Voor de Finnen zijn dit "de jaren van onderdrukking". In 1918 werd Finland, na de oktoberrevolutie in Rusland, onafhankelijk. Nog was het leed niet geleden. Finland belandde meteen in een burgeroorlog tussen communisten en conservatieven. In 1919 raakte Finland vervolgens weer slaags met Rusland om het gebied Karelië. In 1920 sloten Finland en Rusland dan toch vrede. In 1939 viel de Sovjet-Unie Finland weer binnen. Ondanks de krachtsverschillen kon Finland onafhankelijk blijven maar moest flinke delen van het land afstaan. Later viel Finland Rusland binnen (tegelijk met de Duitsers) om de gebieden terug te veroveren. In 1944 vocht Finland met de Duitsers om ze uit het noorden van het land te verjagen.

Jean Sibelius heeft in zijn muziek het onafhankelijke hart van Finland weten te leggen. Met name zijn symphonisch gedicht Finlandia, Kuolema (met de Valse Triste) en Karelia hebben bijna een heilige status in Finland.

Geniet er van.

Praagse lente

De afgelopen week zond de Vara op radio 4 een portret van Antonin Dvorak uit.
Als het aan zijn vader had gelegen was Antonin slager geworden. Gelukkig voor ons koos Antonin een andere weg en werd een grote jongen onder de componisten. Dvorak heeft altijd zijn hart verpand aan Bohemen wat te horen was in zijn composities. Mede dankzij Brahms kreeg Dvorak buiten Oostenrijk-Hongarije snel een enorme reputatie. Hij werd aangezocht als leider van het conservatory of art in New York waar hij een paar jaar verbleef. Dvorak was bezeten van locomotieven en was een "locomotief-spotter" avant la lettre. Hij schreef alle nummers op van locomotieven die het station van Praag binnen rolden. In New York kon hij zijn hart ophalen in de haven met al zijn stoomschepen die aanlegden. Het verlangen naar Bohemen bleef sterk en in 1894 keert hij terug naar "zijn" land.

In de Slavische dansen brengt Dvorak een sterk Boheems gevoel naar voren. De Vara liet de 8e Slavische dans horen. Ik heb gekozen voor de wat minder bekende en populaire nummer 2 (piano, quatre mains).


Geniet er van!

de platenkast van....

Ik had tijdens mijn studententijd in Amsterdam een vriend die anders dan alle andere vrienden een platenkast vol klassieke muziek had. Ik meen me te herinneren dat zijn vader bij viooldocent was en dat het klassieke virus van vader op zoon was gesprongen. Hij deed alles wat God verboden had en een beetje meer om dan op zijn kamer de kater te verdringen met Lully, von Weber of Mozart. Op een dag, toen ik weer eens platen kwam lenen gaf hij me een box met divertimento van Mozart. Geen zware kost maar juist heerlijk toegankelijk.

Divertimenti werden ook wel serenades of nachtmusik genoemd. Mozart schreef nummer 136 op zijn 16e jaar. Het is het eerste werk van de Salzburgreeks. Opvallend aan deze reeks was onder andere dat het werk is opgezet alleen met snaarinstrumenten, iets wat toen niet gewoon was. Om binnen de klassieke conventies te blijven, was 136 ook om te zetten voor een strijkkwartet. Dit is te verklaren uit de aanstelling die Mozart toen al, 1771, had als hofkapelmeester bij de aartsbisschop van Salzburg.

Een paar jaar geleden heb ik Salzburg bezocht. Uiteraard stond alles in het teken van Mozart. Ik meen me te herinneren dat het huis waar De Grote Meester had gewoond een ingang had aan een straat die nou vol winkels staat. Echter zonder verlichte reclames of borden. Salzburg is de enige stad in de wereld waar Mac Donald een klassiek uithangbord heeft. Ingesteld op de grote gouden M moesten we toch nog zoeken.

In Peter's platenkast heb ik veel ontdekkingen gedaan. Dertig jaar na dato, dank.

Geniet er van.

Модест Петрович Мусоргский

In 1873 overleed de schilder en architect Victor Hartmann op 39 jarige leeftijd. Een jaar later werd er door zijn vrienden en bewonderaars een herdenkingstentoonstelling georganiseerd waar onder meer portretten, landschappen en kostuumontwerpen waren te bewonderen. Alles bij elkaar rond 400 werken. Modest Mussorgski, een van de vrienden van Hartmann, koos er tien werken als basis voor de cyclus Beelden uit een schilderijententoonstelling. Drie werken die Mussorgski gebruikte voor zijn compositie waren niet opgenomen in de expositie. Hij moet ze bij Hartmann thuis hebben gezien.

Mussorgski vormde met vier andere componisten waaronder Rimsky-Korsakov een groep die zich ten doel had gesteld meer "Russische" muziek te schrijven. De samenwerking was zeer goed. Mussorgski en Rimsky-Korsakov deelden zelfs gedurende twee jaar een woning. Uiteindelijk bleek Mussorgsky voor zijn vrienden een lastig parket. Hij raakte aan lager wal, pakte de fles wodka weer op en verloor zijn werk. De zoon van een grootgrondbezitter, oud-officier in het leger van de Tsaar en begenadigd musicus leed honger

In 1881 overlijdt Mussorgski door zich in een kliniek met een fles wodka bewusteloos te drinken. Zijn vrienden hebben hem dan al lang de rug toe gekeerd.

Je kan Rusland horen in "de hut van de heks Baba Yaga, gebouwd op kippepoten" en natuurlijk in de "promenade" en "De grote poort van Kiëv". (fragment)

Oorspronkelijk geschreven voor piano, heeft Maurice Ravel een bewerking voor orkest geschreven.

Muziek van Mussorgski, bewerking van Ravel en Gergiev op "de bok".
Geniet er van.

aan de Côte d'Azur...

Een paar weken geleden liep ik door de straatjes van Saint Paul de Vence. Een dorp bovenop een heuvel in zuid-Frankrijk dat veel kunstenaars trok waaronder de schilder Marc Chagall en de schrijver James Baldwin. Inmiddels wordt het dorp bezocht door toeristen en zijn er veel galleries. Maar de oudere dorpelingen lieten zich niet storen in hun spel petanque en de feesttafels waren al gedekt voor het jaarlijkse dorpsfeest.

Ik liep het kerkje binnen en hoorde de eerste maten van het Miserere van Allegri. Als er dan toch muziek wordt gespeeld in de kerk om de sfeer meer aan te zetten, dan maar meteen een hoogtepunt van kerkelijke muziek, zo zullen ze in het kerkbestuur hebben gedacht.

Allegri schreef het Miserere (psalm 51) in 1638. Het wordt nog steeds ieder jaar op Goede Vrijdag in de Sixtijnse kapel uitgevoerd.

Paus Urbanus VIII vond het Miserere prachtig en zo dicht staan bij de kerk dat hij verbood dat het ten gehore werd gebracht buiten Rome. Het bleek niet mogelijk om verspreiding van het werk tegen te gaan. Zo kon Wolfgang Amadeus Mozart op zijn 14e jaar dit stuk kopiëren door het op één auditie uit het hoofd te leren.

Geniet er van.

De soundcheck

Gisterenavond was ik bij een tamelijk warme diplomauitreiking. Een van de geslaagden zong een lied begeleid door piano. De pianist speelde voorafgaand aan de "soundcheck" voor zichzelf opus 69 van Chopin. Veel pianospelers hebben deze wals tijdens de opleiding/muzieklessen ingestudeerd. Zoals Vladimir Ashkenazy het speelt.... Een van de commentatoren op het fragment schreef:
"I'll dance this with my girlfriend when she arrives home..."

Neem je geliefde in de armen, luister, dans en geniet.

goede morgen

Een jaar of zes geleden reed ik naar mijn werk en had Radio 4 opstaan. Hans Hafkamp kondigde het Salve Regina van Händel aan. Geen idee wat me te wachten stond. Op het moment dat de sopraan het Salve Regina zo gecontroleerd inzette was ik totaal overvallen door de muziek en de stem. Alles kwam tegelijk over me heen. En dat om kwart voor acht in de ochtend. Gelukkig stonden alle lichten op rood en waren de automobilisten achter mij geduldig. Letterlijk een onvergetelijk moment.

Geniet er van!

Antonio of Amadeus

Een paar maanden na het overlijden van Antonio Salieri schreef de Russische schrijver Alexander Poesjkin een kort verhaal over Salieri en Mozart. Hierin zet Poesjkin Salieri weg als een harde werker met hart voor zijn muziek maar die verteerd wordt door jaloezie op het genie Mozart. Tijdens een etentje in een herberg onspint zich een dialoog over muziek, waardering, respect.
In 1898 bewerkte Rimsky-Korsakov het verhaal tot een opera. Bijna een eeuw later is het verhaal uitgewerkt in de film en musical Amadeus.

Salieri heeft een belangrijke rol gespeeld in de ontwikkeling van de 19e eeuwse opera. Hij schreef veel opera's in drie talen. Salieri, verbonden aan het Habsburgse hof, belast met de Italiaanse opera's, schreef ook opera's voor operahuizen in Venetië, Rome en Parijs.
Salieri werd door velen bezocht als leraar. Schubert, Beethoven en Liszt zijn bij hem in de leer geweest.
Dat Salieri en Mozart niet samen door een deur zouden kunnen kan een gevolg zijn geweest van de benoeming van Salieri als leraar aan het hof. Een positie die Mozart ook ambieerde. Bovendien ontstond in die tijd een nationalisme waarop Mozart's vader Leopold in brieven schreef dat er een groep Italiaanse lawaaischoppers er op uit waren Mozart van posities af te houden.
Maar of Salieri en Mozart echt niks van elkaar moesten hebben is nog maar zeer de vraag. Toen Salieri in 1788 kapellmeister werd aan het hof bracht hij de opera Figaro weer op de planken in plaats van eigen werk. Bij de kroningsfeesten voor Leopold II bracht Salieri maar liefst drie missen van Mozart mee. Salieri en Mozart hebben zelfs samen een verloren gegane cantate voor zang en piano geschreven.

Hoe beelden de geschiedenis bepalen (of wat we er van willen zien).

Geniet er van!

Zijn is gezien worden

Anton Bruckner (1824-1896) heeft zijn leven lang gezocht naar erkenning. Twijfel en kritiek hebben hem achtervolgt.

Alhoewel al jong verslingerd aan muziek lag het voor de hand dat Anton in zijn vaders voetsporen zou treden en dorpsonderwijzer zou worden. Zijn eerste aanstelling als hulpmeester in het gehucht Windhaag werd geen succes. Hij werd er aangezien als rare snuiter en kreeg zo geen voet aan de grond in de dorpsgemeenschap.

Bruckner durfde de stap niet aan om zelfstandig te gaan componeren en accepteerde een baan als organist. Hij leek in de wieg gelegd voor een risicoloos ambtenarenbestaan. Bruckner bleef alsmaar studeren. Zijn jacht op diploma's werd bijna legendarisch. Uiteindelijk waagde Bruckner in 1864 de sprong en begon zich volledig te richten op het componeren. In 1868 vertrok hij naar Wenen om ook docent te worden aan het conservatorium.

Critici en zijn collega componisten konden nogal laatdunkend zijn over zijn werk. Met name Brahms liet zich niet onbetuigd. Dit had alles te maken met de provinciale achtergrond van Bruckner (hij kleedde zich niet bepaald stads) maar vooral met de muzikale richtingenstrijd tussen Brahms en Wagner. Bruckner werd, ten onrechte, gerekend tot het laatste kamp. Bruckner was zeer gevoelig voor alle kritiek en bleef vaak eindeloos schaven aan zijn werk. Zo zijn er van het scherzo van zijn 9e en onvoltooide symphonie meerdere versies.

Aan het eind van zijn leven kreeg Bruckner dan eindelijk de erkenning waar hij zijn hele leven naar had verlangd. Hij kreeg een ere-doctoraat aan de universiteit en een keizerlijke onderscheiding. De keizer zorgde ook voor een aangename oudedagsvoorziening.

Hij was nooit getrouwd maar altijd verliefd. Vooral op tienermeisjes. In 1868 was hij hopeloos verliefd op Josephine Lang. Twintig jaar later viel hij als een blok voor haar dochter.

Hoe dan ook, Bruckner heeft een imposante hoeveelheid muziek nagelaten waaronder dus zijn negende en onvoltooide symphonie. Beethoven valt er in te beluisteren maar Bruckner deed er zijn "eigen ding" mee. De grote Herbert von Karajan wist er wel raad mee.

Geniet er van!

Zen en de kunst van het componeren.

In 1974 verscheen Zen en de kunst van het motoronderhoud. Robert Pirsig beschreef hierin een reis van een vader en zijn zoon door de VS. Op zoek naar antwoorden op vragen als: Wat is leven en wat is het beste.

Het is ook een moderne versie van de Erlkönig-sage. De vader wordt tijdens de rit naar de stille oceaan achtervolgt door het spook van zijn vroegere zelf. Hij noemt hem Phaedrus, een briljante zoekende persoon die de weg naar krankzinnigheid had ingeslagen, in een inrichting werd opgenomen, stierf door electroshock behandelingen en nu terugkeert om hem opnieuw te halen.
Vader ziet ook bij zijn zoon, Chris, de eerste aanzetten tot krankzinnigheid en voelt hem wegglijden in de onvermijdelijke duisternis. Machteloos tegen het naderende onheil.

De Erlkönig-sage (de elfenkoning)is een ballade van Goethe uit 1782. Franz Schubert heeft het in 1815 op muziek gezet en is sindsdien een van zijn bekendste liederen.

Geniet er van!

Wat goed is, Phaedrus,
en wat niet goed is
Moeten wij iemand vragen ons dat te vertellen?



verteller:
Wer reitet so spät durch Nacht und Wind? Wie rijdt er zo laat door nacht en wind?
Es ist der Vater mit seinem Kind; Het is de vader met zijn kind
Er hat den Knaben wohl in dem Arm, Hij heeft zijn knaapje goed in zijn arm
Er faßt ihn sicher, er hält ihn warm. Hij houdt hem vast, hij houdt hem warm

vader:
"Mein Sohn, was birgst du so bang dein Gesicht?" Mijn zoon, waarom verberg je zo bang je gezicht?

Kind:
"Siehst Vater, du den Erlkönig nicht? Zie, Vader, jij de Elfenkoning niet?
Den Erlenkönig mit Kron' und Schweif?" De Elfenkoning met kroon en prachtigheden?

Vader:
"Mein Sohn, es ist ein Nebelstreif." Mijn zoon, het is een nevelsliert

Erlkönig:
"Du liebes Kind, komm, geh mit mir! Jij lief kind, kom mee met mij
Gar schöne Spiele spiel' ich mit dir; Heel leuke spelletjes speel ik met jou
Manch' bunte Blumen sind an dem Strand, Veel mooie bloemen zijn bij het strand
"Meine Mutter hat manch' gülden Gewand." Mijn moeder heeft veel gouden gewaden

Kind:
"Mein Vater, mein Vater, und hörest du nicht, Mijn vader, mijn vader, hoor je niet
Was Erlenkönig mir leise verspricht?" Wat de Elfenkoning me zachtjes belooft?

Vader:
"Sei ruhig, bleibe ruhig, mein Kind; Wees rustig, blijf rustig mijn kind
In dürren Blättern säuselt der Wind." In dorre blaadjes fluistert de wind

Erlkönig:
"Willst, feiner Knabe, du mit mir gehn? Wil, fijn knaapje, je met me gaan?
Meine Töchter sollen dich warten schon; Mijn dochters zullen al op je wachten
Meine Töchter führen den nächtlichen Reihn, Mijn dochters leiden de nachtelijke dans
Und wiegen und tanzen und singen dich ein." En wiegen en dansen en zingen je in

Kind:
"Mein Vater, mein Vater, und siehst du nicht dort Mijn vader, mijn vader, en zie je niet daar
Erlkönigs Töchter am düstern Ort?" Elfenkonings dochters in de duistere plaats?

Vader:
"Mein Sohn, mein Sohn, ich seh's genau: Mijn zoon, mijn zoon, ik zie het goed:
Es scheinen die alten Weiden so grau." Het schijnen de oude wilgen zo grijs.

Erlkönig:
"Ich liebe dich, mich reizt deine schöne Gestalt: Ik hou van je, mij bekoort je mooie gestalte
Und bist du nicht willig, so brauch' ich Gewalt." En ga je niet uit jezelf dan heb ik geweld nodig

Kind:
"Mein Vater, mein Vater, jetzt faßt er mich an! Mijn vader, mijn vader, nu valt hij me aan!
Erlkönig hat mir ein Leids getan!" Elfenkoning heeft me pijn gedaan!

verteller:
Dem Vater grauset's, er reitet geschwind, De vader lopen de rillingen over de rug, hij rijdt in hoog tempo
Er hält in den Armen das ächzende Kind, Hij houdt in zijn armen het kreunende kind,
Erreicht den Hof mit Müh' und Not; Bereikt de boerderij met moeheid en nood
In seinen Armen das Kind war tot. In zijn armen het kind was dood.

onder de pijnbomen van Rome

Ik zal een jaar of twintig zijn geweest toen ik een elpee kocht met de Pini di Roma van Respighi. Ontelbare malen heb ik het inmiddels beluisterd.

Ottorino Respighi was een Italiaanse componist die de Pini di Roma schreef in 1923 als onderdeel van zijn Romeinse trilogie, Fontana di Roma, Pini di Roma en Feste di Roma.

In het eerste deel loopt Respighi als het ware onder de pijnbomen bij villa Borhese.
De zon schijnt op een aangename lentedag. Hij gaat op een bankje zitten, doet zijn ogen dicht en luistert naar alle geluiden om zich heen: een klein briesje, vogels, stadsgeluiden, soldaten die voorbij marcheren en vooral spelende, zingende en elkaar achterna zittende kinderen.

In het tweede deel, Pini presso una catacomba, ben je onder de pijnbomen bij een catacombe. De sombere bijna onaardse sfeer is voelbaar.

In het derde deel, I pini dei gianicolo, loop je bij nacht onder de pijnbomen bij een tempel voor de Romeinse god Janus op een van de Romeinse heuvels.
Respighi gebruikte hier een bandopname om het zingen van een nachtegaal te verwerken.

Bij het vierde deel, I pini della Via Appia, hoor je de Romeinse legioenen in de vroege ochtendmist langs de pijnbomen van de Via Appia de stad uit marcheren. Respighi wilde de grond laten trillen.

Geniet er van!



href="http://

Ssssttt

Sara Maitland heeft een prachtig boek, Stilte als antwoord (A book of silence), geschreven. Maitland is op zoek naar de kern van stilte en vergelijkt daarbij haar eigen ervaringen met die van anderen. Van vroeg-Christelijke woestijnkluizenaars tot solozeilers. Van Bergbeklimmers tot middeleeuwse monnikken en nonnen. De een vindt in de stilte niets en daarmee alles en voor de ander levert de stilte juist een beeld op van zichzelf of van creatieve aspiraties. De diepste ervaringen met stilte blijken onzegbaar. Woorden raken de intense beleving niet en daarmee rest alleen nog het zwijgen, stilte.

Hildegard von Bingen, een mystica die leefde van 1098 tot 1178, heeft haar ervaringen in muziek tot uitdrukking gebracht om zodoende het Goddelijke aanraakbaar te maken. Het heeft prachtige, diepe muziek opgeleverd die duizend jaar later nog steeds een kiertje. Stilte en muziek vallen dan samen.

Luister naar stilte

Wie is de baas?

Toen Bernstein het eerste pianoconcert van Brahms dirigeerde met Glenn Gould als solist onstonden daar toch "wat problemen". De interpretatie die Gould wilde geven aan de compositie was volstrekt niet in overeenstemming met de interpretatie die Bernstein er als dirigent aan wilde geven. En wie is er dan de baas? Uiteindelijk heeft Bernstein ingestemd met de interpretatie van Gould. Gould ging wel akkoord dat Bernstein voorafgaand aan het concert een verklaring gaf aan het publiek. Het is mooi hoe Bernstein spreekt over de genius Gould, het avontuur en de rolverdeling tussen dirigent en solist.

Het eerste fragment geeft de toespraak van Bernstein. Het tweede fragment betreft een eerste deel van het concert. Na afloop onderaan doorklikken op tweede vervolgfragment.

Genier er van!



"

Groen, kleur van de liefde?

Afgelopen woensdag liep ik door het metrostation Knightsbridge in Londen. Ik zag een straatmuzikant die met een kleine, Ierse fluit klaar stond om te gaan spelen. Ik was benieuwd wat er zou komen. Toen ik hem passeerde begon hij een melodie die zo bekend is en ook zo oud.

De oudste schriftelijke registratie van Gleensleeves dateert uit 1580. Later komt de ballade meerdere keren voor in schriftelijke bronnen.
Het verhaal wil dat koning Henry VIII het lied schreef voor zijn toenmalige liefde Anne Boleyn. Anne Boleyn wees Henry VIII ondanks zijn pogingen haar te verleiden, af. In de tekst zou dat terug te vinden zijn als de liefde van de schrijver "cast me off discourteously". De compositie heeft echter meer een Italiaans karakter dat pas na Henry VIII in Engeland zijn intrede deed.

Het is mogelijk dat het lied gaat over een overspelige lady Greene Sleeves. In die tijd had de kleur groen sexuele connotaties. Een verwijzing naar de groene vlekken op de kleding van een dame als ze buiten de liefde had bedreven.
Een andere interpretatie is dat groen juist de kleur van lichtheid in liefde betekende. Dit zou terug te zien zijn in de regel 'Greensleeves is my delight'.

Hoe dan ook, ruim 500 jaar later, in een compleet andere maatschappij, klinkt Greensleeves nog steeds bij iedereen bekend in de oren....als de metropassagiers tenminste hun iphones en mp3~spelers uit zouden zetten.

Geniet er van!

">

Leningrad

Vanaf 8 september 1941 tot 18 januari 1943 belegerden en blokkeerden de Duitsers Leningrad (Sint Petersburg). Er kon slechts mondjesmaat voedsel worden aangevoerd via de lucht en tijdens de winter over het bevroren Ladoga meer. Alhoewel er in het begin nog ruime voedselvoorraden waren was de hongersnood tijdens de koude winter van1941/1942 onvermijdelijk. Alles wat maar eetbaar was en niet eetbaar was werd gezochten en gegeten. Tienduizenden vonden de hongersdood en nog eens tienduizenden zo niet honderduizenden vonden de dood als gevolg van de strenge kou, barre omstandigheden en lege magen. Maar Leningrad hield stand en werd in de oorlog het symbool van onverzettelijkheid, moed en opofferingsgezindheid.
Op de foto bij dit bericht een uitgehongerde man met zijn dagelijks rantsoen.

Shostakovich schreef aan zijn 7e symphonie tijdens het beleg van Leningrad in 1941. Hij was daar ingedeeld bij de brandweer. Al snel werd de 7e Symphonie gezien als een aanklacht tegen Hitler en het naziregime. Omdat nu wel duidelijk is dat hij al eerder aan het werk begon, wordt algemeen aangenomen dat het werk ook een aanklacht is tegen Stalin.


Ondanks zijn moeilijke en gecompliceerde relatie met het communistische regime, was Shostakovich een waar Russisch patriot. Toen de Duitsers in 1941 Rusland binnen vielen, meldde hij zich voor militaire dienst. Om gezondheidsredenen werd Shostakovich afgewezen. Hij schreef zich toen in bij de brandweer van Leningrad. Een beroemde afbeelding van Shostakovich met brandweer uniform stond op het omslag van Time magazine


Shostakovich was een jaar eerder begonnen met de compositie van zijn 7e symphonie (Het kwam Stalin beter uit dat Shostakovich tijdens het beleg begon aan het werk maar dat is dus niet het geval geweest) maar redigeerde en completeerde de eerste twee delen tijdens het beleg van Lenigrad.
Het derde deel maakte hij af toen hij Leningrad wist te ontvluchten naar Moskou. Uiteindelijk was de symphonie klaar toen hij weer verder was gevlucht naar Samara.
Shostakovich droeg het werk op aan de stad Leningrad die toen nog steeds werd belegerd.

Na zeven uitvoeringen in Rusland werd de symphonie op microfilm gezet en door geheim agenten naar Teheran gevlogen. Daar namen Britse spionnen het werk over en vond de symphonie zijn weg naar Londen en New York. In juli 1942 dirigeerde Arturo Toscanini de Amerikaanse premiëre. Dit werd landelijk live uitgezonden. De symphonie was een enorm succes en werd gezien als een symbool van Russische standvastigheid tegen de Duitse aanvallen.

In augustus 1942 lukte het om de bladmuziek Leningrad in te krijgen. De muziek werd, ondanks een groot gebrek aan papier en inkt, met de hand over geschreven voor de diverse partijen.
Op 9 augustus werd het uitgevoerd door het enige nog operationele orkest van de stad. De muzikanten kregen een extra rantsoen om te kunnen spelen en orkestleden die aan het front vochten werden door andere muzikanten vervangen.
Het concert werd met behulp van grote luidsprekers uitgezonden over de hele stad. Om het ongebrokene van Lenigrad te tonen stonden er ook luidsprekers opgesteld richting de Duitse belegeraars die van tevoren met zwaar artillerievuur waren bestookt opdat ze stil zouden zijn tijdens het concert.

De symphonie is vooral bekend door het eerste deel dat een repeterende melodie heeft dat steeds verder aanzwelt. De vijandige troepen naderen, het gevaar dreigt.

Bernstein dirigeert. Klik telkens na het fragment op het onderste volgende fragment. De hele symphony is te belauisteren in tien fragmenten.

Geniet er van!

">">

Het labyrint van de liefde.

Hector Berlioz werd in 1803 geboren als zoon van een plattelandsdokter. Hij was 12 jaar toen hij voor het eerst geraakt werd door de muziek toen hij bij zijn eerste communie het meisjeskoor hoorde zingen. Belangrijker misschien wel was dat Hector dat jaar zijn jongenshart verloor aan Estelle Duboeuf.

Het was de bedoeling dat de jonge Hector in de voetsporen van zijn vader zou treden en werd naar Parijs gestuurd om geneeskunde te studeren. Zijn voorkeur ging echter uit naar een muzikale studie en hij schreef zich in op het conservatorium.

Berlioz werd hopeloos verliefd op de Ierse toneelspeelster en Shakespeare-vertolkster Harriet Smithson. Zijn ongelukkige passie voor haar inspireerde hem in 1830 tot het schrijven van zijn Symphonie fantastique.

In 1830 vertrok hij voor een jaar naar Rome waarna hij met twee pistolen en een flesje gif terug wilde keren naar Parijs omdat zijn nieuwe liefde en verloofde Camille Moke stiekum met een ander was getrouwd. Hij was van plan Camille, haar moeder en daarna zichzelf om het leven te brengen. Berlioz kwam niet verder dan Nice waar zijn woede bekoelde. De twintig dagen die hij daar doorbracht waren naar zijn eigen zeggen "de mooiste van zijn leven."

Na veel avontuurlijke verwikkelingen keerde hij terug bij Harriët Smithson en huwde in 1833 met haar. Samen kregen ze een zoon, Louis. Het liefdespad is soms onbegaanbaar en ook dit huwelijk liep snel uit op een mislukking. Harriët moest vanwege een beenbreuk haar toneelcarriëre opgeven en was erg jaloers van aard. In haar frustratie greep zij steeds vaker naar de fles. Haar gezondheid ging zienderogen achteruit. Uiteindelijk stierf Harriët in 1854

Berlioz trouwde dat jaar nog met de zangeres Marie Recio met wie hij al langer een relatie had. Het huwelijsgeluk was weer niet weggelegd voor Berlioz. Marie stierf acht jaar later in 1862.

Berlioz was diep geraakt door het gebrek aan waardering voor zijn werk. hij schreef niet meer en leidde een teruggetrokken bestaan. Na vele jaren werd tot groot geluk van Berlioz, het contact hersteld met zijn jeugdliefde Estelle. Ook met zijn zoon had hij een gelukkige band. Toen deze in 1867 op Cuba overleed was Berlioz gebroken. UIteindelijk stierf hij in bijzijn van enkele vrienden.

De Symphony Fantastique,
Geniet ervan!

">

De goden verzoeken...

Poollicht is de weerkaatsing van harnassen van de Walkuren. Deze maagden met mooie harnassen, helmen en speren stroopten op hellehonden of paarden met vleugels de slagvelden af op zoek naar overleden dappere strijders en ze mee te nemen naar het Walhalla. Wodan, hun vader of meester gaf ze daar een riant en lustig leventje totdat de eindstrijd was aangebroken en hij de dappersten in wilde zetten om de overwinning te behalen. Een vergeefse poging.

Richard Wagner gebruikte deze mythen in een opera, Die Wahlküre, in de cyclus Der Ring des Nibelungen. In het derde bedrijf van de opera zijn de Walkuren bezig op het slagveld als een van hen, Brunhilde op het slagveld verschijnt met Sieglinde. Brunhilde heeft van Wodan de opdracht gekregen Sieglinde en haar geliefde en broer Siegfried te doden. Bij het zien van zo veel liefde kiest Brunhilde voor het paar en vraagt nu de andere Walkuren om steun tegen hun vader.

Het thema in het fragment is een beroemde melodie die veel gebruikt is, onder andere in films. Bijvoorbeeld in Apocalypse Now, een film over de Vietnam oorlog. In de betreffende scene wordt een helicopter aanval uitgevoerd:
Kilgore: "We'll come in low out of the rising sun and about a mile out we'll put on the music."
Lance: "Music?"
Kilgore: Yah. I use Wagner. It scares the hell out of the Slopes."

Hierna wordt Wagner afgespeeld met behulp van een bandrecorder en hoornluidsprekers die aan de onderkant van de helikopter bevestigd zijn.

Laatst is er een film uitgebracht over een verzetspoging om Hitler te vermoorden, operatie Walküre: The rise of the Valkyries.

Kijk en huiver!

">

Het laatste woord

26 maart 1827 overleed Ludwig van Beethoven op 57-jarige leeftijd. Gedurende zijn leven had hij te lijden onder veel kwalen en ziektes waar ook zijn wispelturige karakter een gevolg van zou zijn.

In december 1826 overnachtte Beethoven in een ijskoude dorpsherberg. Hier liep hij een longonsteking op waarna zijn gezondheid snel achteruit ging. Beethoven verzwakte snel ondanks pogingen van artsen om hem te genezen. Een bevriende Oostenrijkse componist, Hüttenbrenner, bezocht Beethoven geregeld op zijn sterfbed. Hij was een van degenen die antwoord konden geven op de vraag: "Wat waren zijn laatste woorden?"

Voor zijn overlijden had Beethoven ingestemd met het sacrament der stervenden. Nadat de pastoor was vertrokken zei Beethoven: "Plaudite, amici, comedia finita est. ("Applaudisseert, mijn vrienden, de voorstelling is voorbij" (het gebruikelijke einde bij een stuk in de Commedia dell'arte). Heb ik niet altijd gezegd dat het op deze wijze zou aflopen?"
Zijn uitgever bezorgde twee flessen wijn. Beethoven draaide er zich naar toe en zuchtte: "jammer, jammer, te laat."
Laat in de middag van 26 maart 1827 stak in Wenen een storm op. Volgens Hüttenbrenner was er tegen 5 uur een lichtflits, gevolgd door een enorme donderslag. "Na dit onverwachte natuurfenomeen, dat mij hevig deed schrikken, opende Beethoven zijn ogen, hief zijn rechterhand op en keek enkele seconden op, met zijn vuist gebald en een zeer ernstige, dreigende uitdrukking op zijn gezicht. ... Toen hij zijn hand op het bed liet terugvallen sloot hij half de ogen. ... Geen ademtocht meer, geen hartslag."

In 2000 kon met behulp van een haarlok wetenschappelijk worden aangetoond dat Beethoven een loodvergiftiging had. Gezien de hoeveelheid lood in de toenmalige wijn en de hoeveelheid die Beethoven daarvan dronk geen raar idee. Dit zou een goede verklaring zijn voor zijn vele kwalen maar ook voor zijn soms wispelturig karakter.

Het fragment betreft het tweede deel van de achtste pianosonate, de Pathétique. Een prachtig stuk van de componist die de muzikale wereld van het classicisme de romantiek in bracht.

Het laatste woord is aan Beethoven. Geniet ervan!

De grote jongen

Giovanni Bottesini kreeg de eerste muziekbeginselen van zijn vader. Deze, zelf ook een begaafd musicus en componist, probeerde de jonge Giovanni op het conservatorium in Milaan te krijgen om viool te studeren. Echter de geldelijke middelen van de familie waren daar niet toereikend genoeg voor. Giovanni kon wel terecht om contrabas of fagot te studeren. Het werd de contrabas. Giovanni had slechts enkele weken de tijd om een auditie voor te bereiden. Hij werd zonder twijfel toegelaten. Bottesini rondde zijn studie af in vier jaar. Voor die tijd enorm snel, en trok met wat geld de wereld in. Hij speelde in alle grote concertzalen van Europa van Milaan tot Londen en van Barcelona tot Parijs. Ook hij maakte de oversteek naar Amerika en speelde onder andere in Havana. Al snel werd hij bekend als de paganini van de contrabas.
Bottesini had meer in zijn mars. Hij componeerde niet alleen veel voor de contrabas maar was ook een veel gevraagd dirigent. Verdi vroeg hem om de eerste uitvoering van Aìda op 27 december 1871 in Caìro te leiden.

Bottesini zal echter vooral bekend blijven vanwege de wijze waarop hij de contrabas op de muzikale kaart zette.

Het fragment betreft de finale van het tweede duet voor contrabas.

Geniet ervan.

">

De moeder stond bedroefd

Stabat mater dolorosa ofwel de moeder stond bedroefd. Hiermee begint een middeleeuws gedicht van tien strofen over een moeder die, overmand door verdriet, de doodstrijd van haar kind aan ziet en niks kan doen. Maria stond bij het kruis waarop Jezus zijn doodstrijd streed.

Het gedicht is waarschijnlijk geschreven door een Franciskaner monnik maar hoe of wat blijft een raadsel. Een latere versie is opgenomen in het brevier van de Rooms-katholieke kerk.

Het Stabat Mater is door veel componisten op muziek gezet. Een van de beroemdste composities is die van Pergolesi. Dit werk (1736) is een vervanging van het Stabat Mater van Alessandro Scarlatti dat tot dan toe elke Goede Vrijdag in Napels was opgevoerd.

Binnen drie maanden nadat Pergolesi het Stabat Mater had geschreven stierf hij,26 jaar oud, aan tuberculose. Het is mogelijk dat zijn moeder daar ook bij was.

Het fragment betreft de eerste drie regels van de eerste strofe.

Stabat mater dolorosa
Iuxta crucem lacrimosa,
Dum pendebat filius.
Cuius animam gementem
Contristatam et dolentem
Pertransivit gladius

Naast het kruis, met schreiende ogen
Stond de moeder, diep bewogen
Toen de Zoon te sterven hing,
En haar door het zuchtend harte,
Overstelpt van wee en smarten,
't Zevenvoudig slagzwaard ging.

Geniet ervan!

">

Hafmo

Vorige week werd een portret uitgezonden van Hans (H.A.F.M.O.) van Mierlo. Prachtig beeld van een veelzijdig persoon.

De muziek versterkte de sfeer van het portret en omgekeerd. Mooi gedaan.

Het bleek onder andere werk te zijn van Shigeru Umebayashi. Het thema van de film I'm in the mood for love.
De oorspronkelijke titel van de film is The age of blossoms wat een Chinese metafoor is voor de snel voorbijgaande tijd van de jeugd, schoonheid en liefde. Of daar waarheid in zit? Stof tot nadenken.

Ik kan alleen maar zeggen: geniet ervan!

">

De notenmeter

Een jaartje of zo geleden kwam ik van mijn werk thuis met nogal wat stress: "ze" wilden weer eens niet wat ik voor ogen had. Ik wilde wat muziek horen en zag een CD van Eric Satie liggen die ik lang geleden eens had gekocht en beluisterd. Al bij de eerste noten verdween de spanning als sneeuw voor de zon. Wat een effect muziek kan hebben!

Iedere ochtend trok Satie de deur achter zijn Parijse appartement dicht om al wandelend door Parijs naar zijn werkstudio 15 kilometer verderop te gaan. Daar werkte hij de hele dag om vervolgens dezelfde afstand weer terug te lopen. In Montmartre was hij ook dirigent geworden van het huisorkest van cabaret Le chat noir. Maar erg breed had hij het zeker niet.
Hij kwam in contact met Debussy en Ravel die onder de indruk waren van zijn werk. Later kwam het tot een breuk met debussy.

Het werk van Satie werd niet altijd goed ontvangen. Op zich niet zo vreemd omdat hij afstand nam van muzikale tradities en stromingen. In een recensie werd Eric Satie eens een onhandige maar subtiele muziektechnicus genoemd. Satie zat dat dwars en verlaarde dat hij geen musicus was maar een "phonometricien", iemand die tonen meet. Satie is in de eerste helft van de 20e eeuw nadrukkelijk aanwezig geweest in de Franse avant-garde beweging.

Satie staat in het Guinnes book of records met de langst durende compositie voor solo instrument. De eerste uitvoering in New York duurde 18 uur en 12 minuten waarbij pianisten elkaar aflosten. Dat krijg je van een thema van 52 maten, tres lentement, dat 840 keer herhaald moet worden.De tweede uitvoering vond in Berlijn plaats in augustus 1966 met 6 pianisten. De eerste solo-uitvoering van "Vexations" vond plaats in Londen op 1O en 11 oktober 1967. De pianist hield zich op de been met komkommersandwiches en hield het 24 uur vol. In 1969 werd een uitvoering in Australië na 17 uur afgebroken. De pianist moest in coma naar het ziekenhuis worden afgevoerd.

Het fragment duurt gelukkig aanmerkelijk korter.

ontspan en geniet ervan!

">

6 maart

"Lux Feminae is een hommage aan het licht van de vrouw dat niet altijd zo scherp heeft kunnen schijnen.
Lux Feminae vertegenwoordigt een ruimte van intimiteit, een delicate gesloten ruimte dat moet worden beschermd, een binnentuin in het centrum waar we de ziel kunnen vinden, licht en schoonheid.
De christelijke, joodse en islamitische tradities hebben alle deze intimiteit op dezelfde wijze gesymboliseerd: De binnentuin, het klooster met binnenplaatsen en ruimtes van rust, ruimte en meditatie.
Lux feminae is een hymne op de plaats die vrouwen hebben ingenomen in het leven gericht op de zeven aspecten van licht: mystiek, sensualiteit, moederschap, liefde, verdriet, plezier en wijsheid."

Dit schrijft Montserrat Figueras bij haar cd Lux Feminae. Zij zingt middeleeuwse liederen uit wat nu Spanje heet. Een gebied met een sterk christelijke, joodse en islamitische achtergrond. Een verzameling liederen over vrouwen, door vrouwen en de plaats die ze innemen in de middeleeuwse samenleving.

6 maart: internationale vrouwendag: lang leve de verlichte vrouwen.

Geniet ervan.

">

BWV 565

Ik stond in een tamelijk drukke winkel toen ik links van me een telefoon hoorde gaan. Ik durf er een tientje om te verwedden dat de eigenaar van het mobieltje geen idee had van de oorsprong van de melodie maar het zonder twijfel wel kende, herkende, waardeerde als leuk deuntje en het vervolgens als ringtone had uitgekozen. Het is dan ook een beroemd stuk muziek. Hardrockfans weten dat Deep Purple het gebruikte als intro voor het nummer Highway star.

Bach schreef de Toccata en fuga in D mineur naar wordt aangenomen tussen 1703 en 1707 maar er is geen oorspronkelijke transcriptie teruggevonden. Een latere copie is de basis van het bekende werk. Het werk heeft de officiële classificatie BWV 565 (Bach-Werke-Verzeichnis 565) en is daarmee aan Bach toegeschreven.

Er blijft echter veel discussie over de oorsprong van deze compositie. Uit onderzoek zou blijken dat sommige structuren van het werk typerend zijn voor de periode na 1750. Het zou een latere componist zijn geweest die het werk heeft geschreven. Er is ook de mogelijkheid geopperd dat het een bewerking is van een verloren gegaan vioolconcert wat onder andere zou blijken uit het feit dat sommige passages overduidelijk geïnspireerd zijn op snaarmuziek.

Hoe dan ook, de maker van het fragment heeft een manier gevonden om naar BWV 565 te kijken en te luisteren. Eén keer meekijken dan een keer alleen luisteren.

Volumeknop open en geniet ervan.

De verholen tranen van Luciano

Tijdens een interview kreeg Luciano Pavarotti de vraag wat het grootste compliment was dat hij ooit gekregen had. Als antwoord vertelde de gezette Pavarotti dat hij eens op het trottoir in New York wandelde. Een vrouw botste tegen hem aan en zei "Oh pardon, ik had u niet gezien."

Sommigen houden niet van Italiaanse opera's maar wie Pavarotti hoort zingen kan toch onmogelijk als een ijskonijn blijven. Als geen ander kon Pavarotti de pathos die bij de Italiaanse opera's hoort vorm geven.

Op 6 september 2007 overleed Pavarotti aan kanker. Alhoewel zijn familie een besloten begrafenis voorstond werd het een grootse gebeurtenis in aanwezigheid van onder anderen Romano Prodi (minister-president van Italië, Kofi Anan (VN) en vele wereldberoemde collega's. Kardinaal Bertone, staatssecretaris van het Vaticaan ging in de plechtigheid voor. De plechtigheid werd live uitgezonden door CNN en was op het internet te volgen. Het stuntteam van de Italiaanse luchtmacht kleurde de lucht in de kleuren van de Italiaanse vlag.

En dat voor een bakkerszoon die in zijn jonge jaren liever profvoetballler wilde worden (had hij wel wat kilootjes minder moeten wegen.)

Donizetti schreef de opera L'elisir d'amore. Nemorino is verliefd op Adina. Adina heeft echter geen belangstelling voor Nemorino. Nemorino koopt bij een straathandelaar een liefdesdrankje om Adina voor zich te winnen. De liefdesdrank is niet meer dan goedkope wijn maar wanneer Nemorino Adina ziet huilen weet hij dat zijn "drankje" heeft gewerkt.


Una furtiva lagrima Een verholen traan
negli occhi suoi spuntò: verscheen in haar ogen:
Quelle festose giovani de feestelijke jeugd
invidiar sembrò.lijken me te benijden.
Che più cercando io vò?Wat zou ik me mogelijk nog meer kunnen wensen?
Che più cercando io vò?Wat zou ik me mogelijk nog meer kunnen wensen?
M'ama! Sì, m'ama, lo vedo. Lo vedo.Zij houdt van me! Ja, zij houdt van me, ik zie het. Ik zie het.
Un solo istante i palpiti Om haar heel even te horen
del suo bel cor sentir!de slagen van haar hart!
I miei sospir, confondere Om bijna mijn zuchten te verwarren
per poco a' suoi sospir! met die van haar!
I palpiti, i palpiti sentir,De slagen, de slagen van haar hart om die te horen,
confondere i miei coi suoi sospir...om mijn zuchten te verwarren met die van haar...
Cielo! Sì, può morir!Hemel! Ja, ik kan nu sterven!
Di più non chiedo, non chiedo.Ik vraag niets meer, niets.
Ah, cielo! Sì, può! Sì, può morir! Oh, hemel! Ja, ik kan, ik kan nu sterven!
Di più non chiedo, non chiedo.Ik vraag niets meer, niets.
Sì, può morir! Sì, può morir d'amor.Ja, ik kan sterven! Ja, ik kan sterven uit liefde.

Geniet ervan.


">

Links, Rechts...Links

Maurice Ravel kreeg van Paul Wittgenstein een bijzonder verzoek. Wittgenstein (broer van filosoof Ludwig Wittgenstein) Verzocht Ravel om een pianoconcert voor alleen de linkerhand te schrijven.

Wittgenstein groeide op in een familie met veel culturele contacten waaronder Brahms, Mahler en Richard Strauss. Het moet hem geïnspireerd hebben om zijn eigen muzikale talenten te ontwikkelen.
In 1913 begon Wittgenstein met het geven van concerten met redelijk goede recensies. Helaas brak in 1914 de eerste wereldoorlog uit en werd Wittgenstein opgeroepen voor militaire dienst. Tijdens een aanval op Polen werd Wittgenstein in de elleboog geschoten en gevangen genomen door de Russen. Zijn rechterarm moest worden geamputeerd.
Tijdens zijn krijgsgevangenschap in Omsk besloot Wittgenstein om zijn carrière voort te zetten. Hij schreef zijn blinde oud-leraar Josef Labor met het verzoek om stukken te schrijven voor alleen de linkerhand. Na afloop van de eerste wereldoorlog studeerde Paul intensief op de technieken en composities die Labor voor hem had gemaakt.
Wittgenstein ontwikkelde combinaties van pedaal- en handbewegingen waardoor hij akkoorden kon spelen die tot dan voor onmogelijk werden gehouden voor vijfvingerige pianisten.
Wittgenstein begon weer op te treden met goede kritieken. Hierop verzocht hij meerdere componisten waaronder Ravel om muziek te componeren voor piano met de linkerhand.
Aanvankelijk vond Wittgenstein Ravel's pianoconcert voor de linkerhand te jazzy. later stelde hij zijn mening bij. Sindsdien worden Ravel's pianoconcert voor de linkerhand en de geschiedenis van Wittgenstein in een adem genoemd danwel verteld.

In de tv-serie MASH is er een aflevering ("Moral victory") waarin een dienstplichtige pianist blijvende schade oploopt aan zijn zenuwen in zijn rechterhand. Kolonel Charles Winchester geeft hem een stuk bladmuziek van Ravel's pianoconcert voor linkerhand, vertelt het verhaal van Wittgenstein en moedigt de arme pianist aan zijn muzikale ambities voort te zetten.

Het fragment dat ik heb gekozen is het Cadenza van het pianoconcert voor de linkerhand van Ravel gespeeld door Leon Fleisher, die zelf ook zijn rechterhand niet meer kan gebruiken.

Geniet ervan.

">

The ambasador of peace.

Op een lentemorgen hing er een poster op de muur van het conservatorium in Moskou. Een aankondiging van een pianorecital door Vladimir Horowitz (USA). Deze enkele poster zorgde voor veel opgewonden spanning in Moskou. Iedereen die de poster zag of ervan hoorde wist dat dit een historisch en onvergetelijk concert zou worden. En dat werd het! Nog geen 400 kaartjes waren beschikbaar voor het publiek. Een lange wachtrij vormde zich gedurende de nacht en op het moment dat het loket openging waren de kaartjes in een paar minuten uitverkocht. De overige 1.800 plaatsen gingen naar prominenten van de regering en het corps diplomatique.

Het regende op zondag 20 april, 4 uur 's-middags. Het concert zou beginnen. Honderden Moskovieten hadden zich verzameld voor het conservatorium. Zij zouden niks van het concert horen maar het simpele idee deel uit te maken van deze historische gebeurtenis zorgden ervoor dat al deze mensen de regen trotseerden en voor de poort van het conservatorium stonden.

Toen een oude man in donker pak en vlinderdas het podium betrad, barstte het applaus los gevolgd door uitroepen toen Horowitz naar de vleugel liep, licht naar het publiek boog, voor het publiek klapte en met een toch nerveuze glimlach op de vleugel klopte alsof hij zichzelf en het instrument op deze manier vertrouwen wilde geven. Horowitz ging zitten en wachtte op stilte. Zijn vingers begonnen te spelen. Een sonate van Scarlatti. Dit was het moment: zestig jaar na zijn vertrek uit de Sovjet-Unie en 82 jaar oud, was de grote Vladimir Horowitz terug om te spelen in zijn geboorteland.

"Horowitz is de enige man die kleuren kan spelen." zei een concertganger die net als velen anderen tot tranen geroerd was door Horowitz, de muziek en de historische lading van het concert.

Horowitz verliet de Sovjet-Unie in 1925 op 22-jarige leeftijd. Toen al was hij beroemd om zijn formidabele pianospel. Zelfs de grenswachters kenden hem. Een van hen legde zijn hand op de schouder van de jonge Horowitz en zei:"Vergeet je moederland niet." Gelukkig vroegen ze hem niet om zijn schoenen uit te trekken. Duizenden dollars dienden als "steunzool" voor zijn komende concerten.

Toen het voor hem mogelijk werd om nog voor zijn dood één keer in Moskou te spelen schreef een van zijn nichten dat ze op hem zou wachten op het vliegveld van Moskou. Toen Horowitz en zijn vrouw (dochter van de even beroemde Toscanini) aankwamen vergaten ze alle pers om in een hoekje van de hal de ontmoeting met zijn familie te beleven.

Op de dag van het concert waren ook veel studenten van het coservatorium naar hun school gekomen. Tijdens de repetitie hadden ze van Horowitz een fenomenaal concert gekregen (volgens een van zijn vaste begeleiders, een van de beste concerten die hij gegeven had). Alhoewel zonder kaartje, wisten studenten bij het uiteindelijke concert door het veiligheidscordon heen te dringen. Ongeveer 200 van hen wisten tot het balkon te komen waar zij tegen de achtermuur aangedrukt en in de hoeken en gangen zich toegang wisten te verschaffen tot het concert. De politie gaf het op maar op de opnames van het concert kan je tijdens de eerste maten van Scarlatti's sonate L 33 het gerommel en rumoer op het balkon horen (en in het fragment nog zien).

Op youtube kan je een fragment zien van de aanloop naar het concert. Het begint met het voorlezen van de brief van zijn nicht. Later zie je de aankomst op het vliegveld en de start van de repetitie voor studenten. Met een betoverende glimlach noemt hij zichzelf the ambassador of peace. De laatste opmerkingen van de vrouw op het einde van het fragment zeggen meer dan genoeg. Klik rechts bij de links op Horowitz in Moskou

Het fragment is van sonate L33 van Scarlatti tijdens het concert van Horowitz in Moskou 1986. Als je het beeld groot maakt kan je boven in het balkon nog beweging zien. Laat je echter niet afleiden van het weergaloze spel van deze fragiele maar ijzersterke Vladimir Horowitz.

Geniet ervan.


">

Mahler nummer 5

In 1985 verscheen de film De ijssalon. In deze film luisterde de hoofdfiguur (Gerard Thoolen) naar een plaat met fantastische, dramatische, treurige muziek. Mahler. Nu, vijfentwintig jaar later, kan ik me het verhaal niet meer herinneren maar wel de beelden van die oude man in zijn kleine kamer die zijn muziek van Mahler opzet.

Mahler, naam gemaakt als dirigent, componeerde aanvankelijk vooral in de zomermaanden als hij zich terugtrok in een "componeerhuisje". Dat het leven hem soms zwaar viel is goed te horen in zijn composities. Zijn dochter overleed, er werd een hartafwijking bij hem geconstateerd, hij had een chronische longaandoening, zijn huwelijk liep zeer stroef en hij kreeg in alsmaar toenemende mate te maken met anti-semitisme in Wenen.

Een heel goede collega van mij die in de meest brede zin veel met muziek bezig is, vertelde mij dat hij het adagietto uit de 5e symphonie vol triestheid en gevoel ervaart.
Het ingehouden spel van een groot orkest waarin het lijkt alsof iedere noot voelbaar is. Hij heeft gelijk. De volle last van het leven kan schitterende dingen voortbrengen.

Het adagietto is gebruikt in onder andere films als Death in Venice en The English patient. Mooie fragmenten heb ik gevonden. Ik heb gekozen voor bijgevoegd fragment juist omdat er feitelijk geen materiaal is te zien en ieder dan zijn eigen invulling aan het adagietto kan en moet geven.

Geniet ervan.

">

Het duivelse geluid van een kanon

Paganini (1782-1840) ging door het leven als duivelsviolist. Hij zou bezeten zijn door de zwarte macht. Aanleiding was niet alleen zijn bijna onmenselijke virtuositeit op de viool want Paganini was zijn tijd ver vooruit en deed stevig aan imagebuilding door onder andere zijn gezicht wit te schminken als hij moest optreden en door op begraafplaatsen voor de doden te spelen. Ook zijn uitzonderlijk lange vingers (als gevolg van het syndroom van Marfan) spraken tot de verbeelding.

Paganini, een enthousiast gokker, heeft wel eens huis en haard verloren, inclusief zijn viool. Maar zijn volgende viool Il Cannone (het kanon) zou legendarisch worden. De viool heeft zijn naam gekregen vanwege het volume en resonantie die Paganini de viool kon geven.

Il Cannone wordt streng bewaakt en bewaard in het stadhuis van Genua. Slechts eenmaal per maand wordt er door de curator op gespeeld om de klank bij te houden.

In 1997 werd Il Cannone onder zware en bewapende bewaking naar Maastricht gevlogen. In het vliegtuig had Il Cannone een eigen plaatsje en werd de luchtvochtigheid in de kist constant gemeten. Shlomo Mintz speelde op Il Cannone met het Limburgs Symphonieorkest.

In het fragment hoor je Shlomo Mintz met Il Cannone (of is het omgekeerd?) in Maastricht. Uiteraard met een deel van het eerste vioolconcert van de duivelse meester zelf: Paganini.

Geniet ervan.

">

Bach en suite

Een aantal jaren geleden overleed een tante van mij en ik had de mogelijkheid een "erfenisje" uit haar cd collectie te verkrijgen. Naast een serie cantates zaten daar ook de Engelse suites van Bach bij in een uitvoering van Murray Perahia.

De Engelse suites zijn geschreven in Weimar rond 1715 en is een verzameling cycli met verschillende dansvormen. De suites beginnen met een prélude (voorspel) gevolgd (suite) door verschillende dansvormen. Oorspronkelijk zijn de suites geschreven voor klavecimbel maar ze worden tegenwoordig het meest opgevoerd op vleugel of piano.

Een onbekende Engelse edelman zou Bach de opdracht hebben gegeven tot het componeren vandaar de naam Engelse suites.

Heerlijke muziek om naar te luisteren.

Het fragment betreft de derde suite gespeeld door een andere grootheid onder de pianisten: Igor Pogorelich. Geniet ervan!

">

Mozart in het hardrockcafé

Een goede kennis van mij is al sinds jaar en dag bezeten van hard rock. Hij heeft al menig festival en concert bezocht en kent het repertoire van de rockband Sepultura als geen ander. Tot mijn verbazing vertelde hij me dat hij het requiem van Mozart graag beluisterde op zijn geluidsinstallatie. Als doorgewinterde hardrocker hield hij het niet droog bij het lacrimosa. Wie had dat gedacht!? Er is volgens hem veel van het requiem terug te vinden in diverse hardrocknummers. Daar moet je dan wel weer een kenner van hard rock voor zijn om dat te weten.
Het bijgevoegde fragment is een opname van het requiem onder leiding van Leonard Bernstein. Opvallend is dat het tempo bij hem minder hoog is dan we gewend zijn. In eerste instantie werd ik daar wat ongeduldig van maar het geeft zoveel meer diepgang aan de muziek dat ik er geen genoeg van kan krijgen.

">

tchaikovsky bij het meer van Genève

Bij het meer van Genève in Zwitserland onstaan de mooiste dingen. Tchaikovsky genoot van de omgeving om te herstellen van een desastreus huwelijk toen een vriend Josef Kotek bij hem kwam logeren. De foto toont de heren bijeen. Tchaikovsky rechts en Kotek links. Het landschap en Kotek inspireerden Tchaikovsky tot het schrijven van een vioolconcert. Het concert heeft echter een paar jaar moeten wachten omdat het onbespeelbaar zou zijn met onmogelijke vingerzettingen.
Tchaikovsky wilde dat het concert tijdens de première zou worden gespeeld door de violist Leopold Auer. Deze verklaarde Tchaikovsky voor gek om hem zo'n moeilijk stuk voor te schotelen. Tchaikovsky was gekwetst en Auer heeft later diepe spijt gehad van zijn besluit om voor deze grote eer te bedanken. Tot groot geluk van Auer heeft Tchaikovsky hem deze weigering voor zijn overlijden nog vergeven.

Het vioolconcert ging pas vier jaar later in première, op 4 december 1881 in Wenen. Deze uitvoering leidde tot grote consternatie. Volgens sommige critici zou er kwade wil in het spel zijn en zou de violist, Adolf Brodsky, zichzelf hebben moeten martelen om het stuk gespeeld te krijgen. Inmiddels weten we dat het inderdaad een lastig stuk is om te spelen maar dat het vioolconcert een prachtig werk is.
Zouden we niet allemaal eens bij het meer van Genève moeten verblijven?

Het fragment toont Ytzak Perlman, een van de topviolisten van na de oorlog. Een van de commentaren bij dit fragment luidde: "he's like a robot. A robot of Love."

Het betreft een eerste deel van het allegro moderato. Na afloop kan je links onder, het tweede stuk van dit allegro moderato aanklikken en bekijken.

">